Speciale yiḏaki en hun verhaal
Vooralsnog zijn de Yolŋu het erover eens dat het niet de bedoeling is om nieuwe details over maḏayin, oftewel geheime heilige aangelegenheden, te delen met de bezoeker van deze website. Volgens gebruikelijk beleid is alles wat openbaar is in de Yolŋu gemeenschap, van oude mannen tot jonge meisjes en zelfs voor de honden, zoals Badikupa zich elders op deze website liet ontvallen, ook openbaar toegankelijk voor buitenstaanders. Maar andere onderwerpen of de fijne details zijn dat niet. De openbare verhalen worden ook wel de ‘outside stories’ genoemd, verhalen van buitenaf – in tegenstelling tot de vele gelaagde verhalen die de ‘inside stories’ omvatten binnen de Yolŋu rom.
Djambawa beschrijft 4 yiḏaki types – maar de verhalen erachter kunnen uitsluitend worden gedeeld door de clans waartoe elke yiḏaki behoort.
Yolŋu rom is erg strikt over kennisoverdracht. Er is een plaats en tijd voor het leren, zowel voor Yolŋu als voor niet-Yolŋu die over Yolŋu leven leren. Er schuilt macht – en zelfs gevaar – in diepe Yolŋu kennis. “Ik wil het weten” is geen geldige reden om iets te worden verteld. Als de tijd rijp is zul je leren.
Wukuṉ Waṉambi over de diepere yiḏaki wetenschap, en het feit dat het tijd kost om te leren.
Wukuṉ over de angsten aangaande de kennisdeling over yiḏaki en het gebrek aan wederzijds delen.
Buwathay Munyarryun, met Mirrwatŋa en Ŋoŋu, vertelt hoe men diepere Yolŋu kennis kan bereiken – door met hen samen te leven.
We hebben de verschillen behandeld tussen de yiḏaki die worden gebruikt bij openbare clan songs. Deze yiḏaki kun je doorgaans bestempelen als eenvoudige ‘doordeweekse’ yiḏaki. Ze zijn bedoeld voor iedereen, zowel in Arnhem Land als daarbuiten, ter lering en vermaak. Er zijn echter ook yiḏaki die specifiek zijn bedoeld voor ceremonieel gebruik en die eigendom zijn van individuele clans. Deze instrumenten zijn zelden of nooit te zien in de openbaarheid in Arnhem Land. Daarom zullen ze ook niet op deze website worden afgebeeld.
Baḏikupa Gurruwiwi kopieert de strekking van het verhaal van Wukuṉ en Buwathay. Eerst speel je op de normale manier, op een bepaald moment met de Yolŋu, waar je meer kunt leren. Yolŋu vragen niet om kennis, zij ervaren het gedurende een ceremonie.
Baḏikupa over de striktheid van de Yolŋu wetten. Hij zou kunnen worden gedood indien hij kennis zou delen die niet het zijne is om te delen!
Djambawa Marawili wijdt uit over dhuyu, oftewel sacraal, versus dhudi, oftewel het fundamentele verhaal, en de individuele kenniseigendommen van een clan.
Overigens zijn er wel enkele speciale, doch minder geheime, yiḏaki die wel degelijk publiek gedeeld zijn. Twee ervan werden getoond door een kleine groep ouderlingen van 4 verschillende clans tijdens het Garma Festival Yiḏaki Forum in 2004. Deze instrumenten gaan we bespreken op de volgende 2 pagina’s.
