Zouden niet-Aboriginal vrouwen wel didgeridoo mogen spelen?
Dit is nog altijd een controversieel onderwerp dat vaak ter sprake komt in zowel Australië als in de rest van de wereld. Er gaan zelfs mythes de ronde over de vraag waarom vrouwen niet zouden mogen spelen en wat de gevolgen zijn als ze dat wel zouden doen.
De opinies in andere Aboriginal gemeenschappen zullen wellicht verschillen, maar bij de Miwatj gaat het merendeel er niet vanuit dat vrouwen die spelen iets kan overkomen. Ze spelen immers voor de lol en het is meer een activiteit, geen gevaarlijke spirituele daad. Bovendien weet iedereen dat zowel de wet en de traditie het niet toelaten dat Yolŋu vrouwen yiḏaki spelen. Er zijn natuurlijk uitzonderingen maar het is gewoonweg niet gebruikelijk. Vergelijkbaar met mannen die zich niet hullen in dameskledij of met het feit dat de meeste vrouwen geen agressieve contactsport beoefenen. In de meeste gevallen zullen uitzonderingen daarop resulteren in hoongelach. Het gros van de Yolŋu, zowel mannen als vrouwen, zijn er sterk van overtuigd dat deze regel gehandhaafd moet blijven.
Djalu’ – Yolŋu vrouwen spelen niet maar het staat vrouwen buiten onze cultuur vrij om de yiḏaki in hun leven op te nemen indien zij dit wensen.
Burrŋupurrŋu Wunuŋmurra valt hem bij en zou een bezoekende niet-Yolŋu vrouw best les willen geven.
Wukuṉ Waṉambi over de rol van de vrouw, het jammeren tijdens ceremonies, oftewel milkarri.
Het komt voor dat Yolŋu vrouwen wel degelijk yiḏaki spelen. Ze assisteren bij het vervaardigen van instrumenten en sommigen maken er ze helemaal zelf. Het kort testen van de klank wordt vaak gedaan door vrouwen, al gebeurt dit vaak achter gesloten deuren, en doorgaans met een knipoog en een lach. Er gaan Yolŋu verhalen rond dat er weleens vrouwen tijdens een ceremonie spelen in het onwaarschijnlijke geval dat er geen mannelijke speler voorhanden is. Maar inderdaad, aan het eind van de inwijdingsceremonie van menig jongeling, wanneer er uitbundig feest wordt gevierd, draaien mannen en vrouwen soms de rollen om en dan zijn de vrouwen aan het zingen en spelen yiḏaki terwijl de mannen jurken aan doen en de dansbewegingen van de vrouwen uitvoeren! De meeste Yolŋu beweren dat dit helemaal niet het echte yiḏaki spel is, maar “alleen om de dhapi.” Het is een grote grap die resulteert in gelach, en het is verre van serieus of onderlegd spelen.
Bawali Marika doet net alsof ze yiḏaki speelt tijdens de dhapi van haar zoon en amuseert hiermee alle aanwezigen.
Djambawa Marawili heeft gehoord dat Yolŋu vrouwen speelden uit nood omdat er geen man kon.
Baḏikupa heeft ook gehoord van spelende vrouwen, en daagt andere Yolŋu vrouwen uit.
Wukuṉ oppert een interessant idee: Alles wat het meest heilig is, behoort aan vrouwen toe. Maar yiḏaki is openbaar.
Galarrwuy – uiteindelijk dragen vrouwen zorg voor zelfs de meest heilige yiḏaki – als voor een kind.
Toch blijft het voor veel Yolŋu een ongemakkelijk idee dat vrouwen yiḏaki spelen in het openbaar. het wordt niet passend geacht in het dagelijks leven. Hoewel enkele Yolŋu mannen graag yiḏaki les zouden willen geven aan niet-Yolŋu vrouwen, wordt dit zeker niet gedaan tijdens openbare gebeurtenissen in Arnhem Land zoals het Garma Festival. Dat zou een aantal mensen erg boos maken. Yolŋu vrouw Merrkiyawuy Ganambarr merkte op dat het prima is wanneer niet-Yolŋu vrouwen yiḏaki spelen als ze dat willen, “zolang ze het maar niet hier doen.” In de volgende videofragmenten leren we hoe de vrouwen nog strikter zijn over dit onderwerp dan de hierboven gehoorde mannen.
Merrkiyawuy Ganambarr over de wet en het gescheiden houden van de rollen voor mannen en vrouwen.
Banduk Marika valt hem bij en merkt op dat de wet niet voor niets zo is als het is, er zitten diepere redenen achter.
Djalu’s zuster Dhäŋgal Gurruwiwi zegt dat niet-Yolngu vrouwen hun eigen keuze mogen bepalen, maar haar keuze is duidelijk.
Het beste advies voor niet-Yolŋu vrouwen is om een eigen keuze te bepalen wat te doen in je eigen tijd, in het besef dat er Yolŋu zijn die je aanmoedigen om te gaan spelen. Maar wees je erg van bewust met wie je bent. Ben je in Arnhem Land of in het gezelschap van mensen uit Arnhem Land, verzeker jezelf er dan eerst van dat je niemand van streek zult maken indien je gaat spelen. Begrijp dat het wellicht schokkerend kan overkomen en dat je ook kunt worden uitgelachen zoals gebeurt met vrouwen die spelen tijdens inwijdingsrituelen van jongens. Yolŋu vrouwen hebben hun eigen zaken en houden ervan om dichtbij elkaar te blijven en dicht bij hun gewoontes. Je zult er geen vrienden door winnen, noch een relatie aangaan waarin je vrij zult delen met Yolŋu indien je zo jouw standpunt erdoor drukt. Het zal eerder zo zijn dat je je zult vervreemden van Yolŋu vrouwen die anders wellicht wèl vrienden zouden zijn geworden.
