Wie zijn de Yolŋu?
De Yolŋu zijn het oorspronkelijke bewoners van ruwweg een derde van het gebied dat in het noordoosten van Arnhemland ligt. Arnhemland ligt in het Noordelijk Territorium van Australië. Tegenwoordig leeft het merendeel van de Yolŋu in de plaatsen Milingimbi, Ramingining, Galiwin’ku, Gapuwiyak, and Yirrkala. Anderen leven in zogenoemde “outstations,” kleinere, meer afgelegen gemeenschappen die gelegen zijn op belangrijke plekken van verscheidene clans.
De Yolŋu stam omvat meer dan 30 verschillende clans, elk met een eigen taal. In feite is er pas sinds het eerste contact met de Europeanen sprake van de term Yolŋu. Aangezien elke antropoloog wel een naam verzon om de oorspronkelijke bewoners aan te duiden, werd midden/eind 20e eeuw besloten dat de term Yolŋu, die simpelweg “Aboriginal Persoon” betekent, in hun eigen taal, geaccepteerd werd als algemene benaming voor de bewoners van de regio.
De Yolŋu die hebben geholpen bij het bouwen van deze website zijn afkomstig uit de Miwatj en Laynha streken, in het uiterste oosten ofwel de “kant waar de zon opkomt” van Yolŋu land. Het gehucht Yirrkala is hier de grootste gemeenschap met ongeveer 25 ‘outstations’ binnen een verzorgingsgebied van 250 km. Clans die hier zijn vertegenwoordigd zijn de Gälpu, Rirratjiŋu, Gumatj, Wangurri, Ḏäṯiwuy, Ŋaymil, Dhaḻwaŋu, Djapu, Dhudi-Djapu, Madarrpa, Maŋgalili, Munyuku, Marrakulu, Djarrwark, Golumala, Djambarrpuyŋu, Gupapuyŋu en Warramiri.
Soms gebruiken Yolŋu de term ‘Yolŋu’ om Aboriginals uit andere gebieden aan te duiden maar de betreffende Aboriginals gebruiken het weer niet om zichzelf te omschrijven. Hierbij zij opgemerkt dat er bekende didgeridoospelers en -makers zijn die weliswaar uit Arnhem Land komen maar die geen Yolŋu zijn. Eén van de bekendste is de onlangs overleden David Blanasi, een Miali man die leefde in Wugularr aan de zuidwestelijke rand van Arnhem Land. Hij sprak een heel andere taal waarin de termen Yolŋu noch yiḏaki voorkomen en hij speelde ook in een geheel andere stijl op de didgeridoo dan de Yolŋu. Zijn muziek wordt nog altijd uitgevoerd door de White Cockatoo Performing Group, met als uitvalsbasis Maningrida, een samenleving buiten het culturele gebied van de Yolŋu waar men verscheidene talen spreekt en ook verschillende vormen van dans en zang beoefent.
Op deze website worden twee aanduidingen gebruikt die beide “niet-Yolŋu mensen” betekenen. Balanda, een afgeleide van Hollander, een woord dat honderde jaren geleden is geintroduceerd door Indonesische handelaren. En Ŋäpaki, een term die momenteel wordt gebruikt in de Miwatj regio, als vervanging van het -bekendere- woord Balanda aangezien dat overeenkomsten vertoont met de naam van een overleden persoon. Het is namelijk gebruikelijk om namen van overleden personen – of woorden die klinken als deze naam – niet te noemen, vaak voor vele jaren.
Sommigen van de Yolŋu yiḏaki makers, schilders en spelers van het Miwatj en Laynha die je wellicht al kent, staan hieronder genoemd, met de naam van de clan tot welke ze behoren. Daarachter staat een link naar de biografie van de persoon, indien deze voorkomt op de Buku-Ḻarrŋgay Mulka’s website.
Mirarra Burarrwaŋa (Gumatj) BIO
Dhapa Ganambarr (Ŋaymil)
Gunybi Ganambarr (Ŋaymil)
Litalita Ganambarr (Ḏäṯiwuy)
Ŋoŋu Ganambarr (Ḏäṯiwuy) BIO
Ḻirrpiritj Gondarra (Golumala) BIO
Yarrŋu Gondarra (Golumala) BIO
Djalu’ Gurruwiwi (Gälpu) BIO
Badikupa Gurruwiwi (Gälpu) BIO
Watjuku Gurruwiwi (Gälpu) BIO
Larry Winiwini Gurruwiwi (Gälpu) BIO
Napuwarri Marawili (Madarrpa) BIO
Nuwandjali Marawili (Madarrpa)
Yikaki Maymuru (Maŋgalili) BIO
Barayuwa Munuŋgurr (Djapu)
Bibibak Munuŋgurr (Djapu) BIO
Djudawit Munuŋgurr (Djapu) BIO
Milkayŋu Munuŋgurr (deceased) (Djapu) BIO
Yali Milirrk Munuŋgurr (Djapu) BIO
Bandamul Munyarryun (Wangurri) BIO
Buwathay Munyarryun (Wangurri) BIO
Djakapurra Munyarryun (Wangurri) BIO
Gurraramawuy Munyarryun (deceased) (Wangurri) BIO
Malalakpuy Munyarryun (Wangurri) BIO
Mirrwatŋa Munyarryun (deceased) (Wangurri) BIO
Yaŋarryaŋarr Munyarryun (Wangurri) BIO
Marikuku Wirrpanda (Dhudi-Djapu) BIO
Burrŋupurrŋu Wunuŋmurra (Dhalwaŋu) BIO
Datjirri Wunuŋmurra (Dhalwaŋu) BIO
Napurrawuy Wunuŋmurra (Dhalwaŋu) BIO
Gamaṉarra Wunuŋmurra (Dhalwaŋu) BIO
Gapanbulu Yunupiŋu (Gumatj) BIO
Makuma Yunupiŋu (Gumatj)
Maḻŋay Yunupiŋu (Gumatj)
Nicky Ganbirr Yunupiŋu (deceased) (Gumatj) BIO
Yomunu Yunupiŋu (deceased) (Gumatj)
Djalu’ Gurruwiwi
Burrŋupurrŋu Wunuŋmurra
Badikupa Gurruwiwi
Maḻŋay Yunupiŋu
Djakapurra Munyarryun
Ŋoŋu Ganambarr
Hierboven worden alleen de mannen opgesomd. Er zijn echter ook vrouwen die worden erkend als makers – en vaker nog schilders – van didgeridoos. Zij zijn:
Milminyina Dhamarrandji (Djambarrpuyŋu) BIO
Dhäŋgal Gurruwiwi (deceased) (Gälpu)
Lena Djapilawuy Gurruwiwi (Gälpu)
Djul’djul Gurruwiwi (Gälpu) BIO
Judy Manany Gurruwiwi (Gälpu) BIO
Selma Räliny Gurruwiwi (Gälpu)
Zelda Balpiyaŋay Gurruwiwi (Gälpu)
Dhuwarrwarr Marika (Rirratjiŋu) BIO
Julie Djarpirr Munuŋgurr (Djapu)
Boliny Wanambi (deceased) (Marrakulu) BIO
Ralwurrandji Wanambi (Marrakulu)
Mulkun Wirrpanda (Dhudi-Djapu) BIO
Djakanŋu Yunupiŋu (Gumatj)
Dopiya Yunupiŋu (Gumatj)
Gayili Yunupiŋu (Gumatj)
Nyapanyapa Yunupiŋu (Gumatj)
Mulkun Wirrpanda
Dhäŋgal Gurruwiwi