Yothu-Yindi
Yothu-Yindi kent veel betekenissen, maar wordt doorgaans vertaald als “moeder-kind,” en verwijst naar de relatie tussen mensen, stammen, stukken land, liederen, of wat dan ook in het Yolŋu universum. Yothu-Yindi paren bestaan uit twee verwante delen, zoals kinderen verwant zijn aan hun moeders.
Bitjan ŋärra ŋaya ŋarru ganana nyäkuwaynha ŋarru dhambalan Yirritjali wapthun. Ga ŋayam djuŋgaya. Ŋarru gulku ŋanapu djuŋgayam. Ŋaya ŋarru rakaram bitjan gam’. Dhupaliny djuŋgaya Mandawuy ga Babadji ŋunhuku bala, nyäkuru ŋayiwu. Ga ŋayam djuŋgaya wo Wiṯiyana, waripu warra ga djinaku.
Ik kan mijn Dhuwa zaken laten rusten en naar Yirritja overspringen. Omdat ik hun djuŋgaya ben. Er zijn veel djuŋgaya. Ik zal je dit vertellen, deze twee, Mandawuy en Galarrwuy Yunupiŋu (Gumatj clan – Yirritja), zijn djuŋgaya van mijn land. En ikzelf (Gälpu clan – Dhuwa), Witiyana Marika (Rirratjiŋu clan – Dhuwa) en anderen zijn djuŋgaya van dit land (Yirritja Gumatj clan land in Gulkula).
-Djalu’ Gurruwiwi
Ieder individu is verantwoordelijk voor het leren en onderhouden van de zaken van zijn eigen clan, maar ze spelen daarnaast een belangrijke rol bij het beheren van de zaken van hun moeders clan. De yothu is de voogd of beheerder van zijn of haar yindi’s land, ceremonieën, schilderkunst, etc. In veel Yolŋu talen wordt deze voogd aangeduid als djuŋgaya. De djuŋgaya wordt geraadpleegd over het gebruik van zijn of haar moederclan’s gebied en grondstoffen en moet tegelijkertijd tevreden worden gesteld met de uitvoering van ceremonieën. Yothu-Yindi is een uitermate belangrijk concept dat de Yolŋu cultuur helpt zich te handhaven dankzij een constante stroom aan checks, afstemmingen en samenwerking tussen de twee verwante delen.
Dit brengt ons bij een essentieel punt inzake verschillende typen yiḏaki waarover we in het volgende hoofdstuk meer zullen uitweiden. Je kunt niet altijd weten of een Yirritja yiḏaki maker een Yirritja yiḏaki heeft gemaakt, of dat een Yirritja uitsluitend een Yirritja ceremonie uitvoert. Het is namelijk heel gebruikelijk om iemand yiḏaki te zien spelen voor een ceremonie voor de clan van zijn moeder. Yolŋu van beide verwante delen en van verschillende clans werken dan samen en zorgen voor elkaars kennis, achtergrond en heilige voorwerpen, inclusief de yiḏaki.
Overigens, wellicht ben je bekend met de rock band Yothu Yindi, die door de jaren heen veel Yolŋu van de Miwatj als leden heeft gekend. Het blijkt dat er non-Aboriginal didgeridoospelers zijn die dankzij de invloed van Yothu Yindi ooit met dat instrument zijn begonnen. Als jij je er ooit over verwonderde waar de naam van de groep vandaan komt, deze was gekozen om, ter ondersteuning van het uitdragen van het Yolŋu concept aangaande de levenswijze en cultuur, de onderlinge relatie weer te geven van de oorspronkelijke drie Yolŋu bandleden. De moeder van de originele yiḏaki speler, Milkayŋu Munuŋgurr, is Gulumbu Yunupiŋu. Zij is een bekroonde kunstenares van de Gumatj clan. Haar broer is Mandawuy Yunupiŋu, de solozanger in the band. Zodoende is Mandawuy de oom van Milkayŋu’s en een lid van zijn moeder’s clan. Zo is er sprake van een Yothu-Yindi paar in de band. Achtergrondzanger en danser Witiyana Marika is de zoon van een zus van Mandawuy dus geldt hetzelfde voor hem. Maar hij is daarbij ook een lid van de Rirratjiŋu clan – die van Mandawuy’s moeder. Dus als je er goed over nadenkt zul je beseffen dat Witiyana en Mandawuy beide zowel kind als moeder voor elkaar betekenen. Yothu-Yindi is overal.
Yolŋu verwantschap gaat nog veel verder dan dat. En er zijn meer belangrijke relaties, zoals Märi-Gutharra, handelend over iemands band met de stam van zijn of haar grootmoeder (van dezelfde groep), maar dat ligt buiten het doel van deze website en is derhalve informatie die je ergens anders mag gaan opzoeken!
