Zijn “Didgeridoo” en “Yiḏaki” hetzelfde?
Hoewel Yolŋu yiḏaki natuurlijk didgeridoo’s zijn, zijn ze doorgaans erg verschillend in bouw en geluid. Van nature is de yiḏaki meer conisch van vorm dan de didgeridoo’s die je in de rest van Australië tegenkomt, met smalle mondstukken die vrijwel zonder gebruik van bijenwas kunnen worden bespeeld. Ze mogen dan niet altijd “perfect” zijn van buiten, de beste yiḏaki hebben van binnen de meest perfecte uitholling. Voor de Yolŋu telt alleen de binnenkant, niet de buitenkant. Zoals we hebben gezien zijn er daarentegen zeer specifieke typen yiḏaki.
Veel geleerden en didgeridoo-enthousiastelingen vinden het zinvol om onderscheid te maken tussen de yiḏaki, een instrument gemaakt uit lokaal beschikbaar materiaal door Yolŋu mensen uit noordoost Arnhem Land, en elk andere didgeridoo. Het maken van dit onderscheid helpt om het algemene publiek en kopers van didgeridoo’s in het bijzonder, kennis bij te brengen. Het is goed om te erkennen en uit te dragen dat er verschil zit in de authentieke Yolŋu instrumenten en alle andere didgeridoo’s (inclusief de didges die door Aboriginals uit andere regio’s worden gemaakt).
De Yolŋu stemmen met dit idee in omdat het rekening houdt met de culturele identiteit van de yiḏaki en het zet daarbij de yiḏaki als authentiek in de markt. Yolŋu zelf zien en voelen snel het verschil tussen een yiḏaki en een andere didge.
Nou, het ziet eruit als een yiḏaki, en het klinkt ook als een yiḏaki, maar we weten niet hoe hij gemaakt is…. misschien is het wel heel iets anders.
Wukuṉ Wanambi
Marrakulu clan leader
In het Miwatj gebied worden de termen “didgeridoo” en “yiḏaki” overigens gewoon door elkaar gebruikt. Als hij de Engelse taal bezigt zal een Yolŋu man vragen om hem de didgeridoo aan te reiken, wijzend op een ter plekke gemaakte yiḏaki. Er zijn echter ook didgeridoo’s die gemaakt zijn buiten Australië en die hun weg hebben gevonden naar Arnhem Land, doorgaans als geschenken aan Yolŋu mensen van bezoekers en zelfs als souvenir van Yolŋu die een overzeese reis maakten. Sommige van die vreemde didgeridoo’s zijn zelfs in gebruik genomen tijdens ceremonies en worden door de Yolŋu betiteld als yiḏaki. De Yolŋu hebben geleerd dat de Engelse term voor yiḏaki “didjeridu” is en zij gebruiken dit woord dan ook net zoals ze andere termen als “tree” of “water” gebruiken.
Het is ons advies om het onderscheid tussen de Yolŋu yiḏaki en andere didgeridoo’s te benoemen bij zowel commerciële transacties als in gesprekken over de didgeridoo met niet-Yolŋu spelers; uit respect voor de herkomst van het instrument en voor de Yolŋu mensen. Door het verschil tussen de beide instrumentvormen te bevestigen moet het besef worden versterkt dat de didgeridoo in al zijn verschijningsvormen afstamt van een lange traditie.
Nogmaals moet worden opgemerkt dat er veel niet-Yolŋu Aboriginal groepen bestaan die ook de didgeridoo in hun beheer hebben, vaak heeft het instrument daar een andere naam gekregen. Elk door een Aboriginal gemaakte didgeridoo “yiḏaki” noemen kan dan ook als aanstootgevend worden ervaren door mensen die deze term niet gebruiken.
